خواص

عسل اسطوخودوس طبیعی

اگر به دنبال عسلی هستید که دارای فواید زیادی برای سلامتی شما باشد، باید عسل اسطوخودوس را مدنظر قرار دهید. نام اسطوخودوس (Lavender) احتمالاً از اسم گیاهی آن یعنی Lavandula یا ریشه لغت فرانسوی Lavande گرفته شده است. کتاب فرهنگ لغت کالینز، تنها شکل گیاه اسطوخودوس» (Lavender) را به عنوان هرگونه بوته چهارفصل یا گیاه دارویی از سرده Lavandula، بخصوص Lavandula vera که به دلیل گل‌های ارغوانی یا آبی رنگ خود و به عنوان منبع روغن معطر (روغن اسطوخودوس) کشت می‌شود» معرفی می‌کند.

گیاه اسطوخودوس

مردم محصولات اسطوخودوس را به دلیل گونه‌های فراوان سرده ( Lavandula ۳۹ گونه شناخته شده تاکنون) فقط بصورت روغن اسطوخودوس می‌شناسند. این گیاه متعلق به خانواده نعناع، یعنی نعناعیان، می‌باشد.

گونه‌های معروف اسطوخودوس عبارت اند از:

* نام لاواندین یا لاوند فرانسوی که برای L. x intermadia استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس انگلیسی یا اسطوخودوس اصلی برای گونه L. anguistifolia استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس اسپانیایی برای گونه‌های L. lanata یا L. dentata استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس تیری برای گونه L. latifolia استفاده می‌شود.

منشأ: خاستگاه گیاه اسطوخودوس ایران و جزایر قناری اسپانیا است، اما امروزه در بسیاری از کشورها نظیر تاسمانی، اسپانیا، هندوستان، عربستان، ایتالیا، انگلستان، چین، یوگسلاوی، بلغارستان، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند و البته جنوب فرانسه که عسل اسطوخودوس سنتی در آنجا تولید می‌شود و قیمت بسیار بالایی نیز دارد، رشد می‌کند.

ریشه‌شناسی: تصور می‌شود که نام Lavender (اسطوخودوس) از لغت فرانسوی قدیمی Lavandre گرفته شده باشد، هرچند برخی می‌گویند که از لغت لاتین Lavare (به معنی شستن) یا از لغت لاتین Livere (به معنی آبی رنگ» گرفته شده است.

انواع عسل اسطوخودوس در بازار

زمانی که به عسل اسطوخودوس اشاره می‌کنیم، از لغاتی مانند اعلاء، ممتاز، خارق‌العاده، تجملی و خوش طعم و دلپذیرترین نوع عسل نیز برای توصیف آن استفاده می‌کنند. اما باید دقت کنیم که دو نوع عسل اسطوخودوس در بازار موجود هستند.

۱. عسل اسطوخودوس واقعی: اصل خالص تولید شده از شهد گل‌های اسطوخودوس.

۲. عسل طعم‌ دار: این نوع عسل همیشه بوسیله برچسب مشخص نمی‌شود و اغلب نمی‌توانیم این نوع عسل را از عسل اسطوخودوس خالص تشخیص دهیم. این عسل از عسل حرارت دیده ساخته می‌شود که گیاه اسطوخودوس نیز به آن اضافه شده است. طعم گل درون عسل ترکیب می‌شود و سپس عسل را جهت حذف گل، از صافی عبور می‌دهند. عسل‌های اسطوخودوس ارزان موجود در بازار، قطعاً از همین نوع عسل‌های طعم‌ دار هستند.

عسل اسطوخدوس

عسل تک‌گل لاواندولا از گونه‌های زیر تولید می‌شود:
– L. x intermedia Emeric، ex Loiselieur، یک گونه ترکیبی بین دو گونه دیگر آنگوستیفولیا و لاتیفولیا. این گونه بطور ویژه جهت استخراج روغن عصاره‌ای آن در فرانسه، اسپانیا و به میزان کمتر در سایر کشورهای جنوبی و مدیترانه‌ای کشت می‌شود. این گونه که به نام‌های لاواندین یا اسطوخودوس فرانسوی نیز شناخته می‌شود، روغن عصاره‌ای سه برابر بیشتر از گونه آنگوستیفولیا تولید می‌کند.

گل این گیاه دارای رنگی زیبا و روشن است و اغلب در هنرهای دستی گیاهی و مخلوط گلبرگ‌های خشک و ادویه قرار داده شده درون یک کاسه یا کیسه کوچک جهت معطر کردن لباس یا اتاق مورد استفاده قرار می‌گیرد. رایحه روغن آن چوبی، زنده و تند و کافوردار است. این گیاه با اسطوخودوس واقعی کاملاً متفاوت است و در حالی که خواص بسیار زیادی دارد، جایگزین مناسبی برای اسطوخودوس واقعی و خواص و رایحه درمانی آن نیست.

زنبورهای عسل به بوی این گل علاقه دارند و از این گیاه، عسل معروف اسطوخودوس فرانسوی بدست می‌آید.

– L. angustifolia Miller (فرانسه و اسپانیا). به عنوان بهترین نوع اسطوخودوس برای کاربردهای دارویی و رایحه درمانی در نظر گرفته شده و به نام‌های اسطوخودوس اصلی، اسطوخودوس ظریف، اسطوخودوس انگلیسی (با اینکه بومی انگلستان نیست) یا اسطوخودوس برگ نازک نیز شناخته می‌شود. این گونه بطور رسمی، لاواندولا افیسینالیس نامیده می‌شود.

این گیاه دارای شیرینی ملایم و یونجه مانند است و به عطرها و سایر محصولات معطر خصوصیات میوه مانند» می‌بخشد. این گیاه از میان تمام گونه‌ها، دارای کمترین میزان کافور است. از لحاظ دارویی، به دلیل خواص ضدالتهابی خود و ظرفیت تسکین بیماری‌های مرتبط با حالت عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین L. angustifolia به دلیل فواید زیاد روغن عصاره‌ای خود نیز بکار برده می‌شود.

– L. latifolia Medicus (اسپانیا و فرانسه) که به نام‌های اسطوخودوس پهن برگ، اسطوخودوس تیری یا اسطوخودوس پرتغالی نیز شناخته می‌شود.

این گونه نوعی اسطوخودوس کلاسیک است که در پودرهای خوشبو (عنبر)، عطرها، ساخت ترکه و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقدار کافور این گونه بیشتر از اسطوخودوس اصلی بوده و بوی آن کافوری، گلی، با طراوت و گیاهی است. برگ‌های آن معطر و به رنگ سبز تیره و گل‌های آن به رنگ آبی مایل به ارغوانی هستند و در ماه‌های جولای و آگوست می‌رویند.

– L. stoechas L در اسپانیا، پرتغال و ایتالیا (ساردینیا) کشت شده (اما بصورت وحشی نیز می‌روید) و به نام‌های اسطوخودوس اسپانیایی یا اسطوخودوس پروانه‌ای نیز شناخته می‌شود. در استرالیا به عنوان یک گونه مهاجم شناخته می‌شود. مشخصات عسل بدست آمده از گونه‌های L. latifolia و L. stoechas با یکدیگر متفاوت است.

گل این گونه که شکل استوانه‌ای دارد، با گل سایر گونه‌های اسطوخودوس متفاوت است. در طب سنتی این گونه به عنوان داروی ضد تشنج و ضد اسپاسم استفاده می‌شود.

رنگ عسل تولید شده از گونه Lavandula stoechas سفید متمایل به کهربایی خیلی روشن است و بوی گلی ضعیف، تندی کم و ماندگاری کمی دارد و گاهی اوقات بوی کافوری بسیار ضعیفی از آن به مشام می‌رسد. طعم آن شیرین و در برخی موارد کمی ترش‌مزه یا کمی مانند طعم بادام یا حتی تنباکوی کهنه است.

مشخصات عسل اسطوخودوس

رنگ: روشن با رنگ مایه زرد روشن. برخی افراد می‌گویند که به نظر می‌رسد که این عسل از درون می‌درخشد و قوام آن مانند کره ذوب شده یا شکر ذوب شده است.

رایحه: چوبی، گلی، مانند میوه تازه و گیاهی با شدت متوسط است. بوی خوشایند گل اسطوخودوس.

شیرینی: متوسط

تلخی: ندارد

اسیدیته: متوسط

عطر: چوبی، گلی، با طراوت، مطبوع و مانند میوه تازه، با شدت متوسط.

ماندگاری/طعم ثانویه: متوسط، گاهی اوقات نوعی طعم انگور فرنگی سیاه ظاهر می‌شود.

نرخ تبلور (شکرک زدن): متوسط، به بلورهای ریز تبدیل می‌شود.

رسانایی الکتریکی: مقدار بسیار پایین mS/cm ۲۱/۰ (در مقایسه با عسل شهد گیاه با رسانایی الکتریکی ۲۰/۱، عسل بلوط با ۳۸/۱ یا عسل خلنگ با مقدار ۷۳/۰)

pH: ۸/۳

میزان آب: ۷/۱۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل

فروکتوز: ۰/۳۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل

گلوکز: ۶/۳۰ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل

ساکارز: ۷/۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل. این مقدار ساکارز بسیار بالا است. دستورالعمل مواد غذایی اروپا، برای این عسل مقدار ساکارز تا میزان ۱۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل را مجاز قلمداد می‌کند.

مشخصات ترکیبات فنولی یا سایر ترکیبات موجود: نارینژنین، لوتئولین، اسیدهای گالیک و کافئیک

قدرت ضد باکتریایی: متوسط به پایین

گرده گل حاصل از گونه L. x intermedia بسیار کم و حتی ناموجود است. با اینحال این نوع عسل تک‌گل» در نظر گرفته می‌شود، زیرا در اروپا برای قرارگیری در دسته‌بندی عسل اسطوخودوس تک‌گل، (به دلیل مقدار گرده گل پایین گونه‌های مختلف لاواندین) تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد گرده گل مورد نیاز است. با این حال، عسل اسطوخودوس در بسیاری از کشورهای مختلف تولید می‎شود و عسل گران قیمتی نیز به حساب می‌آید.

* بر اساس یک تحقیق اسپانیایی در نشریه شیمی غذا در نوامبر ۲۰۰۳، عسل اسطوخودوس حاوی بالاترین مقدار تیروسین در میان عسل‌های بررسی شده است.

سایر آمینواسیدهای یافت شده در عسل‌ها: فنیل‌آلانین، پرولین، تیروسین و ایزولئوسین. تمام عسل‌ها سرشار از آمینواسیدهای آزاد هستند و این موضوع آن‌ها را به عنوان مواد مکمل برای محصولات غذایی، بخصوص برای غذاهای کودکان، تأیید می‌کند.

تیروسین چیست و چرا حائز اهمیت است؟

این ماده یکی از آمینواسیدهای اولیه بوده و بدن ما در موقعیت‌های زیادی از آن استفاده می‌کند که این موقعیت‌ها عبارت اند از:

– برای تولید پیام‌رسان‌های عصبی که به پیشگیری یا درمان مشکلات مربوط به مغز کمک می‌کنند.

– بدن ما با استفاده از نیاسین، اسید فولیک، ویتامین C و مس، تروسین را به بسیاری از مواد مهم دیگر از جمله ملانین (رنگدانه پوست) و هورمون نه استروژن تبدیل می‌کند.

– در درمان افسردگی، اضطراب، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)، ضعف هوشیاری ناشی از کمبود خواب، استرس، سندروم پیش از قاعدگی (PMS)، بیماری پارکینسون، بیماری آایمر و خستگی مزمن. برای این منظور، تیروسین مکمل وجود دارد که می‌توان در بازار خریداری نمود. اما همچنان نیاز به انجام مطالعات بیشتر وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که آیا تیروسین موجود در عسل اسطوخودوس، اثری همانند مکمل‌ها بر بدن ما دارند یا خیر.

– مصرف تیروسین موجود در ژل رویال، سطح دوپامینو تیرامین مغز را افزایش داده و گذار از حالت نرمال به زنبورهای کارگر بارور در کلونی های زنبور عسل بدون ملکه را ارتقا می‌بخشد و به همین دلیل است که ژل رویال، مشکلات مربوط به باروری را درمان می‌کند.

خواص ضدمایکوتی عسل اسطوخودوس

تحقیقی با عنوان اثرات ضد قارچی عسل اسطوخودوس در مقابله با کاندیدا آلبیکانز، کاندیدا کروسی و کریپتوکو نئوفرمانس» که در اکتبر ۲۰۰۱ در نشریه فناوری و علوم غذایی منتشر شد بیان می‌کند که خواص ضد قارچی عسل، (در محیط آزمایشگاهی) به دلیل محتوای قندی آن نیست. در این تحقیق سه قارچ کاندیدا آلبیکانز، کاندیدا کروسی و کریپتوکو نئوفرمانس مورد مطالعه قرار گرفتند و عسل اسطوخودوس خاصیت ضد قارچی بالایی در برابر تمام این قارچ‌ها، بخصوص در مقابل کاندیدا کروسی، از خود نشان داد.

این تحقیق چنین نتیجه‌گیری کرده است که شاید در آینده بتوان از عسل به عنوان داروی طبیعی عفونت‌های مایکوتی (سم قارچی) استفاده نمود.

خواص مصرف متخصصین از نظر متخصصین طب سنتی 

عسل طبیعی کنار